Thông thường như mọi năm, đến thời điểm này chỉ còn chưa đầy 20 ngày nữa là nông dân, HTX ở Bắc Giang sẽ bước vào vụ thu hoạch vải. Thế nhưng, năm nay, do mất mùa nên sản lượng vải dự kiến sẽ giảm cả nghìn tấn so với những năm trước, điều này khiến người dân, HTX không khỏi sốt ruột, lo lắng…

Chị Nguyễn Thị Minh Thùy – Giám đốc HTX Lục Ngạn Xanh (Xã Đồng Cốc – Huyện Lục Ngạn – Bắc Giang) cho biết, HTX hiện trồng khoảng hơn 20ha vải các loại như: vải u hồng, vải lai sớm, vải thiều ngọt… Những năm trước, quả vải được mùa, vào thời điểm này HTX đã bắt đầu chuẩn bị vào vụ thu hoạch, do diện tích trồng lớn cộng thêm sản lượng quả cho ra nhiều nên HTX luôn thu hoạch sớm 1 tuần so với các hộ dân. Nhưng năm nay, tình hình dường như khó khăn hơn khi cây vải ra ít hoa và đậu ít trái khiến HTX nhìn thấy rõ sự thất thu.

Sản lượng vải sụt giảm mạnh

Năm ngoái, HTX Lục Ngạn Xanh thu hoạch hơn 100 tấn vải với doanh thu đạt gần 3 tỷ đồng. Sản lượng vải lớn nhưng đầu ra của HTX vẫn luôn ổn định. HTX kí hợp đồng với doanh nghiệp để xuất khẩu sang các thị trường nước ngoài như Nhật Bản, Trung Quốc, EU,..

Nhưng năm nay, quả vải mất mùa, chị Thùy dự tính, HTX chỉ thu được khoảng 3-4 tấn vải, giảm rất nhiều so với năm ngoái, không thể đủ sản lượng để đáp ứng cho những đơn vị liên kết.

Lý giải về tình trạng mất mùa vải, chị Thùy cho biết, vải là loại cây dễ trồng, không mất quá nhiều công chăm bón, tuy nhiên lại bị phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết. Năm nay, thời điểm vải ra hoa, thời tiết mưa liên tục, ẩm ướt, nên hoa rụng hết, chẳng còn được bao nhiêu. Ít nắng nên hoa không thụ phấn được, lác đác mỗi chùm đậu vài quả.

“Theo quy luật tự nhiên, “một năm ăn quả, một năm trả cành”, sau khi được mùa 3 – 4 năm, sức khỏe cây trồng sẽ kém đi, trong khi vải Bắc Giang đã liên tiếp được mùa từ năm 2020 đến nay. Cùng với đó, mùa Đông năm ngoái rét muộn, nhiệt độ trung bình cũng cao hơn những năm khác khoảng 1,5 độ C, trong khi cây vải cần rét sớm thì mới phân hóa được mầm hoa. Thời tiết đầu năm ẩm ương nên số lượng cây có hoa đậu quả ít lắm”, chị Thùy chia sẻ.

Khó khăn không chỉ riêng HTX Lục Ngạn Xanh, chia sẻ với chúng tôi, anh Ngô Văn Liên – Giám đốc HTX Nông nghiệp Thanh Hải (Xã Thanh Hải, Huyện Lục Ngạn, Bắc Giang) cho biết, cây vải từ khi trồng cho đến khi thu hoạch, quả vải được bảo quản, chăm sóc theo đúng quy trình hướng dẫn nhằm bảo đảm chất lượng, mẫu mã, vệ sinh an toàn thực phẩm. HTX luôn chú trọng vào chất lượng quả để đưa tới tay người tiêu dùng cũng như xuất khẩu sang các thị trường khó tính.

Theo chia sẻ, năm 2023, HTX Thanh Hải được mùa lớn, thu hơn 30 tấn vải, lợi nhuận thu về gần 250 triệu. Vải của HTX xuất đến các tỉnh trên cả nước, đưa vào các siệu thị, chợ lớn và xuất sang thị trường châu Âu. Tuy nhiên, HTX rất lo lắng khi vải năm nay mất mùa, trên diện tích 2ha đất có đến 90% số cây vải chính vụ không ra hoa. Các đối tác thì gọi liên tục đặt hàng, thậm chí cả những đơn xuất khẩu nhưng lượng hàng năm nay dự tính còn không được 3 tấn.

“Lượng cây không có quả rất nhiều, ra vườn vải chỉ thấy toàn lá, có thể nói, năm nay đầu tư bao nhiêu mất bấy nhiêu. Lượng vải thu hoạch còn không bằng 1% so với năm ngoái. Như thế này thì lượng tiêu thụ trong nước còn không đủ, chứ xuất khẩu là quá khó với HTX”, anh Liên trải lòng.

Nông dân, HTX cần chủ động tìm hướng đi

Theo thống kê năm 2023, tổng diện tích vải thiều của tỉnh Bắc Giang là 29.700 ha, sản lượng trên 200.000 tấn. Doanh thu từ vải thiều ước đạt trên 4.658 tỉ đồng, doanh thu từ dịch vụ phụ trợ ước đạt 2.218 tỉ đồng. Tuy nhiên, thời tiết những tháng đầu năm nay mưa nắng thất thường, nồm ẩm liên tục khiến cho cây cối không có điều kiện tốt để phát triển đặc biệt một số loại cây thu hoạch sớm vụ đầu hạ như vải,…làm giảm sản lượng, gây khó khăn cho người dân, HTX.

Với nhân định sản lượng vải thiều năm nay sụt giảm mạnh, dự báo giá bán sẽ cao hơn, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Bắc Giang đang tập trung chỉ đạo, hướng dẫn, đảm bảo duy trì tốt các mã vùng trồng và mã cơ sở đóng gói, đúng quy chuẩn để xuất khẩu. Cố gắng dù sản lượng sụt giảm sâu nhưng thu nhập, đời sống của người dân trồng vải không bị ảnh hưởng quá nhiều.

Theo ông Đặng Văn Tặng, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Bắc Giang, mặc dù năm nay sản lượng có thể ít nhưng Bắc Giang vẫn đảm bảo tất cả quả vải xuất khẩu đều đạt chất lượng. Thực tế, lượng vải xuất khẩu sẽ giảm mạnh đối với thị trường Trung Quốc do quốc gia này thu mua tới 90% sản lượng xuất khẩu, các nước khác số lượng xuất khẩu ít nên vẫn có thể đảm bảo sản lượng không bị giảm quá nhiều.

Trong bối cảnh như hiện nay, việc hỗ trợ từ Chính phủ và các tổ chức liên quan là cực kỳ quan trọng, như cung cấp kỹ thuật canh tác hiện đại, và chính sách bảo hiểm cho nông dân, HTX để họ có thể vượt qua khó khăn và duy trì sản xuất, đạt hiệu quả trong vụ tiếp theo.

Việc cung cấp các gói hỗ trợ tài chính sẽ giúp các HTX vượt qua những khó khăn về vốn lưu động và chi phí sản xuất. Điều này có thể bao gồm vay vốn ưu đãi, miễn giảm lãi suất hoặc hỗ trợ vốn đầu tư vào các dự án phát triển nông nghiệp.

Các chuyên gia nông nghiệp khuyên rằng, để chủ động đối phó với tình hình hiện nay, các HTX cần phải thực hiện các biện pháp nhất quán và linh hoạt. Tạo ra các kế hoạch dự phòng chặt chẽ để giảm thiểu thiệt hại từ mất mùa vải. Việc này bao gồm việc đầu tư vào hệ thống dẫn nước, hệ thống tưới tiêu, và các biện pháp phòng trừ sâu bệnh hiệu quả.

Bên cạnh đó, tăng cường sự hợp tác và trao đổi thông tin với các đơn vị nghiên cứu và Chính phủ để nắm bắt kịp thời thông tin về dự báo thời tiết và các biến động khí hậu, giúp HTX có thể điều chỉnh kế hoạch canh tác và chăm sóc cây trái theo hướng có lợi nhất.

Việc đào tạo và nâng cao kiến thức kỹ thuật cho các nông dân thành viên trong HTX được cho là rất quan trọng, để có thể đối phó với các tình huống khó khăn và tối ưu hóa hiệu suất sản xuất.

Theo Lê Hồng – Vnbusiness.vn

Để kinh tế tập thể đi lên, HTX tham gia sâu và phát triển hiệu quả chuỗi giá trị hàng hóa, từ đó thúc đẩy khu vực này phát triển bền vững, cần có những chính sách với điều kiện thông thoáng hay những chính sách mang tính đòn bẩy để mô hình này phát huy lợi thế trong liên kết sản xuất, phát triển kinh tế, xã hội.

Ông Trần Văn Công, Chủ tịch HĐQT HTX nông nghiệp Phú Mỹ Châu (Trà Vinh) cho biết, sản xuất theo mùa vụ đang là những khó khăn trên con đường phát triển bền vững, phát triển theo mô hình kinh tế tuần hoàn của HTX. Trong đó, nhiều thành viên trong HTX đã có tuổi, việc thu hút sinh viên trẻ, người có tri thức vào HTX chưa thực sự hiệu quả.

Chưa phát huy được lợi thế của mô hình HTX

Còn ông Tạ Viết Hùng, Chủ tịch HĐQT HTX Đầu tư nông trại xanh và phát triển bò Ba Vì (TP. Hà Nội) cho biết do nhu cầu mở rộng sản xuất, phát triển sản phẩm mới từ sữa bò nên việc đầu tư máy móc, ứng dụng khoa học đòi hỏi HTX cần có nguồn vốn lớn. Tuy nhiên, vị giám đốc HTX này cho biết vẫn phải dùng tài sản gia đình để thế chấp vay vốn từ Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX Hà Nội, song HTX cũng chỉ được vay tối đa 500 triệu đồng. Với mức vay này, theo ông Tạ Viết Hùng chưa thể giúp HTX mua 10 con bò (một con bò lúc đó là 60 triệu đồng).

Có thể thấy dù là những HTX được đánh giá là khá, tốt ở các địa phương những chính những HTX tiêu biểu này cũng đang gặp những khó khăn trong phát triển, đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh theo hướng chuỗi giá trị bền vững. Có HTX gặp khó khăn về vốn, ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số, có HTX gặp khó khăn về tìm kiếm đầu ra, xúc tiến thương mại, đầu tư cơ sở hạ tầng…

Chính vì lẽ đó mà việc phổ biến, nhân rộng mô hình HTX kiểu mới làm ăn hiệu quả chưa được như mong đợi, từ đó làm cho người dân chưa thực sự tin tưởng vào các lợi ích về kinh tế xã hội do HTX mang lại.

Ông Trịnh Văn Điều, Giám đốc HTX nông nghiệp xanh xã Trung An (Thái Bình) cho biết đến nay, các nội dung chương trình hỗ trợ khu vực KTTT, HTX thực hiện kinh tế số, chuyển đổi số vẫn chưa được rõ ràng, cụ thể trong các văn bản pháp luật. Bên cạnh đó, Luật HTX cũng quy định, khi HTX đầu tư phải nộp thuế VAT. Như vậy, nếu HTX vay được vốn tại Quỹ hỗ trợ phát triển HTX dù được hưởng lãi suất thấp hơn vài phần trăm nhưng lại phải nộp 10% thuế VAT. Lý do này khiến nhiều HTX không có ý định vay vốn từ Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX và chưa giúp Quỹ phát huy được hiệu quả.

Một vấn đề được các nhà chuyên môn đánh giá đó là các chính hỗ trợ cho khu vực KTTT, HTX được đánh giá là chủ yếu tập trung hỗ trợ, ưu đãi đối với HTX, liên hiệp HTX lĩnh vực nông nghiệp, chỉ một số ít HTX phi nông nghiệp được thụ hưởng. Số lượng các HTX tiếp cận các chính sách của Nhà nước, đặc biệt là chính sách về hỗ trợ tín dụng, công nghệ và chính sách giao đất, cho thuê đất rất ít…

Ông Nguyễn Khải, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Đắk Nông, cho biết công tác kiểm tra, giải quyết khó khăn, vướng mắc theo đề xuất của các HTX tại địa phương còn chậm, thậm chí không được giải quyết như thuê đất phục vụ sản xuất… liên quan đến đấu giá, tài sản trên đất còn nhiều khó khăn nên chưa thể giúp khu vực này phát triển. Nhiều chính sách chưa thực sự thông thoáng, phù hợp với đặc điểm của mô hình HTX nên chưa giúp các HTX mạnh dạn đầu tư, mở rộng thị trường.

Cần nhóm chính sách nâng cấp HTX

Có thể nói, Đảng, Nhà nước luôn quan tâm đến phát triển KTTT, HTX. Đặc biệt, Chính phủ đã xây dựng 6 nhóm chính sách hỗ trợ, gồm đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực; xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường; ứng dụng khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới; tiếp cận vốn; tạo điều kiện tham gia các chương trình mục tiêu, chương trình phát triển kinh tế – xã hội; thành lập mới HTX, liên hiệp HTX… Nhưng nhìn nhận từ thực tiễn, không ít HTX vẫn chưa thể ‘chạm tay’ vào các chính sách này.

Theo Ts Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, HTX không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn có nhiều giá trị xã hội nhân văn gắn với phát triển bền vững như bảo vệ môi trường, giữ gìn bản sắc văn hóa, gắn kết cộng đồng…

Không dừng lại ở đó, HTX là mô hình kinh tế đã được khẳng định trong thực tiễn và các văn bản pháp lý của Đảng, Nhà nước là mô hình bình đẳng với các loại hình kinh tế khác.

Có một điểm cần quan tâm đó là HTX là mô hình có quy mô nhỏ nên không có nhiều lợi thế về vốn, nhân lực, tài sản… từ đó sẽ gặp những khó khăn nhất định trong phát triển, đầu tư, liên kết.

Từ bản chất mô hình HTX, các nước trên thế giới có khu vực HTX phát triển đều tập chung vào chính sách hỗ trợ, chi tiết hơn là chính sách hỗ trợ giúp các HTX vượt khó. Chính vì vậy, theo vị chuyên gia này, Việt Nam muốn phát triển KTTT, HTX hiệu quả, điều cần quan tâm hiện nay là ngoài nhóm chính sách hỗ trợ thì cần có thêm nhóm chính sách để nâng cấp HTX.

Điều này có nghĩa là, các nhà quản lý cần dựa trên thành tích và kết quả của HTX. HTX đang đạt được những thành tựu, kết quả như thế nào thì chính sách hỗ trợ mô hình HTX này cần tương xứng với điều HTX đã làm được. Có thể hiểu đơn giản là HTX làm được cái gì thì thưởng cái đó. Bởi HTX chính là những startup, khi có thưởng những mô hình này mới kéo khu vực KTTT, HTX đi lên, mới đẩy mạnh liên kết chuỗi.

Ngoài ra, theo TS Võ Trí Thành, Việt Nam cần có chính sách thúc đẩy các HTX xanh, tuần hoàn. Bởi Việt Nam làm rất chậm vấn đề này này nên vẫn còn tình trạng thí điểm, từ đó khiến các HTX vẫn phải chờ để phát triển.

Một nhóm chính sách nữa được TS Võ Trí Thành đề cập đó là chính sách hỗ trợ HTX liên kết vì liên kết là hướng đi tất yếu, giải quyết những tồn tại trong sản xuất nông nghiệp.

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, muốn HTX phát triển, sản xuất hiệu quả, đầu ra ổn định thì phải giải quyết các nhóm chính sách về vốn, đất đai, công nghệ…Ngoài ra, cần có các chính sách hỗ trợ HTX nâng cao năng lực về bao bì, chế biến, mẫu mã và nâng cao tính liên kết.

Theo ông Vũ Bá Phú, sự quan tâm trong xúc tiến thương mại, tìm kiếm đầu ra cho HTX hiện nay còn hạn chế bởi phần lớn đang tập trung vào nguồn vốn hỗ trợ từ Trung tâm xúc tiến đầu tư quốc gia nên không nâng cao được năng lực và giúp HTX tháo gỡ những vướng mắc trong phát triển, tiếp cận thị trường.

Có thể thấy, việc ban hành các chính sách hỗ trợ HTX đã có nhưng vẫn cần các chính sách sát thực tiễn từ đó thực sự tạo nền tảng cho HTX phát triển, nâng cao năng lực của mình. Để làm được điều này, cần có những nghiên cứu, khảo sát, đánh giá cụ thể để phân loại, điều chỉnh từng chính sách một cách phù hợp.

Theo Huyền Trang – Vnbusinessvn

Không chỉ sản phẩm OCOP mà rất nhiều sản phẩm khác của HTX muốn vươn xa đều cần phải xây dựng được câu chuyện sản phẩm. Đây được đánh giá là giá trị vô hình, là công cụ hiệu quả để các HTX tạo ra nét riêng cho sản phẩm và cũng là điều khiến nhiều khách hàng có quyết định “xuống tiền” hay ký hợp đồng lâu dài với HTX hay không.

Ông David Lyons, Chủ tịch kiêm Giám đốc sáng lập Hiệp hội Văn hóa trà Úc cho biết, một trong những điểm cần nhấn mạnh nếu muốn xuất khẩu hàng hóa sang Úc đó là các đơn vị sản xuất kinh doanh của Việt Nam nên kể câu chuyện của mình, của sản phẩm mình làm ra. Việc chia sẻ về khu vực sản xuất, hoàn thiện quy trình, sự khác biệt hay độc đáo trong sản xuất và xây dựng sản phẩm… cho phép các đối tác hiểu rõ về HTX, doanh nghiệp và cân nhắc vì sao nên mua sản phẩm.

Xây dựng niềm tin từ câu chuyện cụ thể

Tuy nhiên, với vai trò là một đơn vị sản xuất, ông Triệu Khánh Hoàng, Giám đốc HTX chè Đoỏng Pán (Cao Bằng) thừa nhận, các thành viên trong HTX mới chỉ biết về những điểm như diện tích, đặc tính của chè, cách sử dụng, chế biến, còn làm sao để viết ra được một câu chuyện hay, lôi cuốn về sản phẩm thì là điều rất khó, vì mọi người đều là nông dân, là đồng bào dân tộc thiểu số. Có lẽ chính vì vậy mà sản phẩm của HTX chưa tạo sự thú vị, sự khác biệt và chưa lôi cuốn được khách hàng.

Có thể thấy, nhiều HTX, nhất là những HTX ở nông thôn vùng sâu vùng xa hiện nay chưa quan tâm hoặc chưa đủ tiềm lực cho vấn đề marketing sản phẩm. Hơn nữa, sản phẩm của một số HTX vẫn gặp tình trạng hạn chế về số lượng, thiếu sự ổn định nên khó đưa vào các kênh phân phối lớn, hiện đại.

Chính vì lý do này mà để tiếp cận thị trường, các HTX cần có con đường riêng, đó là dựa vào sự độc đáo, khác biệt, tính bản địa của sản phẩm. Và câu chuyện sản phẩm chính là con đường riêng, hiệu quả để giúp các HTX quảng bá, truyền thông cho chính sản phẩm của mình.

Cùng một nải chuối trên thị trường chỉ có giá khoảng 25-35 nghìn đồng thì nhờ viết kể câu chuyện chuối tiến vua gắn chip trên vùng đất Tây Nguyên mà giá chuối của HTX Laba Banana Đạ K’Nàng (Lâm Đồng) đã tăng gấp 8-10 lần sau khi xuất khẩu, chế biến.

Theo các chuyên gia, nhiều HTX được thừa hưởng những thế mạnh về điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng nên có thể tạo ra những sản phẩm có chất lượng tốt. Nhưng để nhận diện và cạnh tranh được với sản phẩm cùng loại trên thị trường thế giới, tầm quan trọng của việc kể câu chuyện sản phẩm là không thể không tính đến, vì nó có liên quan trực tiếp đến vấn đề quảng bá sản phẩm, marketing, cạnh tranh sau này của HTX.

“Bán nông sản sạch nói riêng không đơn giản chỉ là xuất trình sản phẩm và chứng nhận đi kèm, mà đó là cả một quá trình để xây dựng niềm tin của người tiêu dùng với sản phẩm của bạn thông qua những câu chuyện cụ thể”, ông David Lyons phân tích.

Câu chuyện cần gắn với trải nghiệm

Tập trung xây dựng thương hiệu, kể câu chuyện sản phẩm để đưa cái hồn vào sản phẩm được coi là việc lớn đối với các HTX. Bởi theo các chuyên gia, một nhà sản xuất khó có thể làm được điều này thuận lợi, nhất là đối với các HTX vì họ đang phải tập trung phần lớn nguồn lực vào khâu sản xuất. Trong khi câu chuyện sản phẩm được coi là có giá trị cốt lõi nhưng lại vô hình. Chính vì vậy, các HTX rất khó đong đếm, định hình.

Ông Nguyễn Trung Thành, Chủ tịch Liên hiệp HTX OCOP Việt Nam, cho biết khi HTX cho ra đời một thương hiệu, hay nói đúng hơn là muốn xây dựng câu chuyện sản phẩm, các thành viên cần tư duy xem sản phẩm của mình có gắn với yếu tố gì, văn hóa, lịch sử, đặc trưng của địa phương hay không.

Cùng với đó, HTX xem sản phẩm mà các thành viên làm ra có mang lại giá trị gì cho người tiêu dùng. Bởi trong xã hội hiện tại, những sản phẩm khắc sâu vào yếu tố cá nhân hóa, liên quan mật thiết đến người tiêu dùng thì càng có ý nghĩa, càng kích thích được nhu cầu mua của người tiêu dùng

Ông Nguyễn Trung Thành dẫn chứng, “Kỳ Linh Ất Mùi” tuy chỉ là một sản phẩm thủ công mỹ nghệ đơn thuần của làng gốm Bát Tràng nhưng khi gắn với câu chuyện “30 ngày hạ sinh, 60 ngày tái xuất” đã nêu bật được quy trình sản xuất, tính độc đáo của sản phẩm và thể hiện sự “độc quyền” của chủ nhân sản phẩm.

Chính vì vậy, câu chuyện sản phẩm tưởng chừng là xa vời nhưng đó lại là điều gần gũi, quen thuộc. Chỉ cần các thành viên HTX lưu tâm, chú ý quan sát thì sẽ tìm ra sự độc đáo và xây dựng cho sản phẩm của mình câu chuyện thú vị, lôi cuốn.

Theo các chuyên gia, một câu chuyện sản phẩm hay phải không bị trùng lặp, hay na ná với câu chuyện của sản phẩm khác. Sự khác biệt còn ở nằm ở chỗ: câu chuyện đó khi tra Google cũng không thể ra. Muốn vậy, câu chuyện đó phải sáng tạo, phải gắn với trải nghiệm cá nhân của nhân vật làm ra sản phẩm hay những trải nghiệm của khách hàng được diễn ra trong thực tiễn. Một khi đã gắn với trải nghiệm thực tiễn của thành viên HTX và do chính thành viên HTX viết ra thì khó có thể bị trùng lặp, giống trên Google.

Theo Huyền Trang – Vnbusiness.vn