Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường ngày càng gia tăng, việc theo dõi và đánh giá chất lượng môi trường không còn là lựa chọn mà trở thành yêu cầu bắt buộc. Quan trắc môi trường chính là “tai mắt” giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tình trạng “sức khỏe” của đất, nước và không khí – những yếu tố sống còn đối với con người và hệ sinh thái.
1. Quan trắc môi trường là gì?
Căn cứ theo khoản 25 Điều 3 Luật Bảo vệ môi trường 2020 giải thích về vấn đề này như sau:
“Quan trắc môi trường là việc theo dõi liên tục, định kỳ, đột xuất, có hệ thống về thành phần môi trường, các nhân tố tác động đến môi trường, chất thải nhằm cung cấp thông tin đánh giá hiện trạng môi trường, diễn biến chất lượng môi trường và tác động xấu đến môi trường”.
Theo đó, quan trắc môi trường là việc các cơ quan, doanh nghiệp đánh giá về thành phần môi trường, các nhân tố tác động đến môi trường, chất thải nhằm cung cấp thông tin đánh giá hiện trạng môi trường, diễn biến chất lượng môi trường và tác động xấu đến môi trường.

2. Vai trò của quan trắc môi trường
– Quan trắc môi trường đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng giữa con người và môi trường, bảo vệ tài nguyên tự nhiên và sức khỏe con người, và đóng góp vào phát triển bền vững.
– Giám sát sự thay đổi các yếu tố môi trường: Quan trắc môi trường giúp theo dõi sự thay đổi của các yếu tố môi trường theo thời gian. Điều này giúp xác định kịp thời các vấn đề biến đổi môi trường nghiêm trọng.
– Đánh giá chất lượng không khí, nước và đất: Quan trắc môi trường đo lường chất lượng không khí, nước, và đất để xác định mức độ ô nhiễm và sự an toàn của chúng.
– Theo dõi tác động của hoạt động công nghiệp và sản xuất: Quan trắc môi trường giúp đánh giá tác động của các nguồn gây ô nhiễm như nhà máy, nhà ở, và giao thông đối với môi trường xung quanh. Điều này cung cấp thông tin để kiểm soát và giảm thiểu tác động tiêu cực.
– Bảo vệ nguồn nước và nguồn thực phẩm: Quan trắc môi trường cung cấp thông tin về chất lượng nước và đất, giúp bảo vệ nguồn nước uống và đảm bảo an toàn thực phẩm.
– Dự báo và ứng phó với thảm họa môi trường: Quan trắc môi trường có vai trò cốt yếu trong việc dự báo và ứng phó với thảm họa môi trường như bão, lụt, và động đất. Thông tin này giúp người dân và chính phủ chuẩn bị và đối phó hiệu quả.
– Nghiên cứu và phát triển bền vững: Dữ liệu từ quan trắc môi trường cung cấp cơ sở cho nghiên cứu và phát triển các giải pháp bền vững để bảo vệ môi trường và tài nguyên tự nhiên.
– Tuân thủ quy định môi trường: Các quy định về môi trường thường đòi hỏi việc quan trắc để đảm bảo tuân thủ các quy tắc và giới hạn cho phép của các yếu tố môi trường đối với hoạt động sản xuất kinh doanh, các tổ chức sự nghiệp.
– Tạo nhận thức về môi trường: Thông tin từ nó có thể giúp tạo ra nhận thức về vấn đề môi trường và thúc đẩy hành động bảo vệ môi trường trong cộng đồng.