Chất lượng và độ an toàn của thực phẩm hiện nay không chỉ là mối quan tâm của người tiêu dùng mà còn là yêu cầu bắt buộc đối với các doanh nghiệp sản xuất, đơn vị phân phối và cơ quan quản lý nhà nước. Trong bối cảnh thực phẩm kém chất lượng vẫn còn xuất hiện trên thị trường, việc kiểm soát an toàn thực phẩm từ khâu đầu vào đến thành phẩm cuối cùng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng, các doanh nghiệp bắt buộc phải thực hiện quy trình thử nghiệm an toàn thực phẩm trước khi đưa sản phẩm ra thị trường. Đây không chỉ là trách nhiệm xã hội mà còn là điều kiện tiên quyết để sản phẩm được phép lưu hành hợp pháp và xây dựng niềm tin bền vững với người tiêu dùng.
Kiểm nghiệm thực phẩm: Quy trình không thể thiếu để đảm bảo chất lượng và tuân thủ pháp luật
Kiểm nghiệm thực phẩm là quá trình tổ chức hoặc cá nhân tiến hành phân tích, kiểm định sản phẩm thực phẩm nhằm xác định sản phẩm đó có đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng hay không. Việc này không chỉ để đánh giá độ an toàn của sản phẩm mà còn là cơ sở pháp lý để xác nhận liệu thực phẩm đó có đủ điều kiện lưu hành trên thị trường.
Một sản phẩm thực phẩm chỉ được xem là đạt chất lượng khi các chỉ tiêu phân tích nằm trong ngưỡng cho phép theo quy định pháp luật. Các chỉ tiêu này có thể bao gồm yếu tố lý học, hóa học, vi sinh hoặc các tiêu chí kỹ thuật chuyên biệt khác. Nếu kết quả kiểm nghiệm cho thấy sản phẩm không đạt, sản phẩm đó sẽ bị từ chối lưu thông. Do đó, kiểm nghiệm là bước bắt buộc và cần được thực hiện nghiêm túc trước khi sản phẩm được phân phối ra thị trường.
Kiểm nghiệm thực phẩm không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà còn là chiến lược phát triển bền vững
Việc thực hiện kiểm nghiệm thực phẩm mang lại nhiều lợi ích rõ ràng và thiết thực cho doanh nghiệp. Trước hết, đây là cách để doanh nghiệp tự đánh giá sản phẩm của mình một cách khách quan. Nếu sản phẩm chưa đạt yêu cầu, doanh nghiệp có cơ hội điều chỉnh thành phần, quy trình sản xuất hoặc điều kiện bảo quản để nâng cao chất lượng trước khi sản phẩm đến tay người tiêu dùng.
Thứ hai, kiểm nghiệm góp phần hỗ trợ các cơ quan chức năng trong việc quản lý sản phẩm lưu thông trên thị trường. Nhờ có các kết quả kiểm nghiệm cụ thể, việc kiểm soát hàng hóa giả, kém chất lượng trở nên nhanh chóng và chính xác hơn. Pháp luật hiện hành đã quy định rõ về việc kiểm nghiệm thực phẩm, biến đây thành một thủ tục bắt buộc đối với các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực thực phẩm. Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng mà còn giúp cơ quan chức năng thực hiện nhiệm vụ quản lý hiệu quả hơn.
Thứ ba, kiểm nghiệm sản phẩm góp phần củng cố niềm tin của khách hàng. Khi doanh nghiệp chứng minh được rằng sản phẩm của mình đã được kiểm định và đạt tiêu chuẩn, người tiêu dùng sẽ an tâm hơn trong việc lựa chọn và sử dụng. Lòng tin của khách hàng chính là yếu tố quyết định sự sống còn và phát triển lâu dài của một thương hiệu. Vì vậy, kiểm nghiệm không chỉ là hành động tuân thủ, mà còn là chiến lược xây dựng thương hiệu một cách bài bản.
Cuối cùng, kiểm nghiệm thực phẩm là điều kiện cần thiết để hoàn tất các thủ tục pháp lý liên quan đến việc công bố sản phẩm, nhập khẩu và phân phối. Phiếu kiểm nghiệm là một trong những tài liệu bắt buộc khi doanh nghiệp nộp hồ sơ công bố sản phẩm thực phẩm. Đây cũng là yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp đẩy nhanh quy trình thông quan khi nhập khẩu nguyên liệu hoặc sản phẩm hoàn chỉnh, đồng thời đáp ứng yêu cầu của các nhà phân phối trong nước.
Những sản phẩm thực phẩm bắt buộc phải kiểm nghiệm và các đơn vị được cấp phép thực hiện
Không phải tất cả thực phẩm đều được phép tự do lưu hành trên thị trường nếu chưa qua kiểm nghiệm. Nhiều loại sản phẩm – đặc biệt là thực phẩm liên quan trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng – bắt buộc phải trải qua quá trình kiểm định nghiêm ngặt để đảm bảo phù hợp với các quy chuẩn kỹ thuật do Bộ Y tế ban hành.
Một trong những nhóm đối tượng đầu tiên cần được kiểm nghiệm là nguồn nước sử dụng trong ăn uống và sinh hoạt hàng ngày. Đối với nước dùng để nấu ăn, uống trực tiếp, mẫu nước phải đạt yêu cầu theo Quy chuẩn Việt Nam số 01:2018/BYT, trong khi nước sinh hoạt như tắm giặt, rửa thực phẩm cần tuân thủ Quy chuẩn Việt Nam số 02:2009/BYT. Các hộ gia đình, cơ sở sản xuất hay đơn vị kinh doanh đều có thể chủ động mang mẫu nước đi kiểm nghiệm để xác định độ an toàn.
Tiếp theo là các sản phẩm nước đóng chai và đá viên dùng liền, vốn được tiêu thụ phổ biến trong mùa hè. Những sản phẩm này phải đáp ứng các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia như QCVN 5-5:2010/BYT, QCVN 5-4:2010/BYT và QCVN 5-3:2010/BYT. Các chỉ tiêu thường được kiểm tra bao gồm vi sinh vật gây hại, hàm lượng kim loại nặng, độ pH và tồn dư hóa chất.
Đối với sản phẩm dinh dưỡng cho trẻ em, yêu cầu kiểm nghiệm càng nghiêm ngặt hơn do đối tượng sử dụng là trẻ nhỏ, có hệ miễn dịch yếu. Các sản phẩm như sữa công thức, bột ăn dặm hay thực phẩm bổ sung phải được kiểm tra theo các quy chuẩn như QCVN 11-4:2012/BYT, QCVN 11-3:2012/BYT và QCVN 11-2:2012/BYT, với các chỉ tiêu về thành phần dinh dưỡng, chất lượng vi sinh, kim loại nặng và dư lượng hóa chất.
Ngoài ra, nhiều loại thực phẩm thường dùng khác cũng thuộc diện bắt buộc kiểm nghiệm, bao gồm:
Sữa và các sản phẩm từ sữa.
Thực phẩm chế biến sẵn hoặc thực phẩm tươi sống sử dụng hàng ngày.
Phụ gia thực phẩm như chất tạo màu, bảo quản, tạo ngọt.
Vật liệu bao gói tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm, nhằm đảm bảo không có chất độc hại thấm vào sản phẩm trong quá trình bảo quản.
Địa chỉ các đơn vị có chức năng kiểm nghiệm thực phẩm
Hiện nay, cả nước có 52 trung tâm kiểm nghiệm thực phẩm được Bộ Y tế công nhận và cho phép hoạt động. Một số đơn vị uy tín, được nhiều doanh nghiệp và cá nhân lựa chọn gồm:
Viện Kiểm nghiệm An toàn Vệ sinh Thực phẩm Quốc gia, đặt tại đường Phạm Thận Duật, Hà Nội – là đơn vị đầu ngành có đầy đủ năng lực thực hiện kiểm nghiệm các chỉ tiêu phức tạp.
Viện Dinh dưỡng Quốc gia, tại 48B Tăng Bạt Hổ, Hai Bà Trưng, Hà Nội – chuyên kiểm nghiệm các sản phẩm dinh dưỡng, thực phẩm chức năng và thực phẩm trẻ em.
Trung tâm Kỹ thuật Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng (Quatest) với ba chi nhánh tại Hà Nội (Quatest 1), Đà Nẵng (Quatest 2) và TP. Hồ Chí Minh (Quatest 3) – là nơi thực hiện kiểm nghiệm đa ngành, bao gồm thực phẩm, nước, vật liệu bao gói.
Phòng phân tích kiểm nghiệm thực phẩm và dược liệu thiên nhiên, tại 176 Phùng Khoang, Hà Nội – thực hiện kiểm nghiệm theo yêu cầu, phù hợp với doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Doanh nghiệp và cá nhân có thể liên hệ trực tiếp các đơn vị trên để được tư vấn quy trình lấy mẫu, các chỉ tiêu cần kiểm nghiệm và thời gian nhận kết quả. Đây là bước quan trọng không chỉ để đảm bảo sản phẩm an toàn cho người tiêu dùng, mà còn để tuân thủ đúng quy định pháp luật khi đưa hàng hóa ra thị trường.
Thời gian trả kết quả kiểm nghiệm thực phẩm và những lưu ý quan trọng khi gửi mẫu
Một trong những câu hỏi được nhiều doanh nghiệp và cá nhân quan tâm khi thực hiện kiểm nghiệm thực phẩm là: bao lâu thì có kết quả? Câu trả lời phụ thuộc vào loại sản phẩm, số lượng chỉ tiêu kiểm nghiệm cũng như mức độ phức tạp của quy trình phân tích.
Thông thường, đối với các sản phẩm thực phẩm thông dụng như nước uống, thực phẩm chế biến sẵn hoặc nguyên liệu thô, thời gian kiểm nghiệm dao động từ 7 đến 8 ngày làm việc. Đây là mốc thời gian áp dụng cho các chỉ tiêu cơ bản bao gồm cảm quan, lý hóa và vi sinh vật phổ biến.
Trong khi đó, đối với thực phẩm chức năng hoặc sản phẩm có tính chất đặc thù như dược phẩm, thời gian kiểm nghiệm có thể kéo dài hơn do yêu cầu phân tích chuyên sâu hơn. Các loại sản phẩm này thường mất khoảng 12 đến 13 ngày làm việc để hoàn tất toàn bộ quy trình kiểm tra và trả kết quả chính thức.
Những lưu ý quan trọng khi mang sản phẩm đi kiểm nghiệm
Để quá trình kiểm nghiệm diễn ra suôn sẻ và kết quả phản ánh đúng chất lượng thực tế của sản phẩm, doanh nghiệp cần lưu ý một số điểm quan trọng khi chuẩn bị mẫu:
Đảm bảo điều kiện bảo quản đúng chuẩn, đặc biệt đối với các sản phẩm đông lạnh hoặc dễ hư hỏng. Nếu mẫu bị rã đông, biến chất trong quá trình vận chuyển sẽ làm sai lệch kết quả, đặc biệt là các chỉ tiêu vi sinh – vốn rất nhạy cảm với thay đổi nhiệt độ.
Lựa chọn mẫu đại diện và lấy đúng số lượng theo hướng dẫn của trung tâm kiểm nghiệm. Một mẫu không đạt yêu cầu có thể bị từ chối hoặc cho kết quả không phản ánh đúng chất lượng toàn lô hàng.
Ghi rõ thông tin sản phẩm và mục đích kiểm nghiệm (ví dụ: kiểm nghiệm để công bố sản phẩm, kiểm tra nội bộ, phục vụ xuất nhập khẩu…) để trung tâm xác định đúng nhóm chỉ tiêu cần kiểm tra.
Chuẩn bị trước hồ sơ liên quan, gồm phiếu thông tin sản phẩm, danh mục thành phần, hướng dẫn bảo quản… nếu trung tâm yêu cầu.
Thực hiện đúng quy trình kiểm nghiệm không chỉ giúp doanh nghiệp có được kết quả chính xác và hợp pháp, mà còn tiết kiệm thời gian, chi phí và tránh những rủi ro trong việc phân phối sản phẩm ra thị trường.
